Rahmin içini döşeyen ve adet gören bayanlarda her ay kalınlaşıp dökülen endometrium katmanının çeşitli etkenler nedeniyle rahim dışında, örneğin yumurtalık, tüpler, karın zarı, bağırsak ile mesanede bulunması ‘endometriozis’ olarak isimlendiriliyor. Endometriozisin yumurtalıklarda oluşmasına da ‘çikolata kisti’ deniliyor. Ülkemizde üreme çağındaki her 10 bayandan birinde endometriozis görülürken, bu hastaların yaklaşık yüzde 17-44’ünün yumurtalıklarında çikolata kisti teşhis ediliyor. En yaygın görülen belirtileri ise adet devrinde, cinsel münasebet yahut dışkılama sırasında yaşanan ağrılar oluyor. Ayrıyeten kronik pelvik ağrısı da yeniden sık görülen belirtilerinden. 

Acıbadem Maslak Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum /Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof.  Dr. Mete Güngör, çikolata kistlerinde erken teşhisin büyük kıymet taşıdığına dikkat çekerek, “Çikolata kistleri genç kızlarda da görülebilen bir hastalık. Hasebiyle bilhassa adolesan devrindeki genç kızların ağrılı adet gördüklerinde ‘ilerleyen yıllarda geçer’ diyerek durumu olağan karşılamamaları ve vakit kaybetmeden tabibe başvurmaları gerekiyor. Zira bu kistler hayat kalitesini düşürecek şiddette gelişebilen ağrılara yol açmalarının yanı sıra jinekolojik organlara ziyan vererek hamileliğin oluşmasını da önleyebiliyor. Ayrıyeten büyük boyutlara ulaştıklarında tedavileri çok daha kompleks hale gelebiliyor” diyor. 

Kadın Hastalıkları ve Doğum / Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Mete Güngör, çikolata kisti hakkında en çok merak edilen soruları anlattı; kıymetli ikazlarda bulundu. 

SORU: Hangi belirtiler ile sinyal veriyor? 

Çikolata kistleri, boyutları küçük olduğunda (< 4 cm) rastgele bir belirti ve hasar vermeyebiliyor, yani ağrı olmayabiliyor. Ayrıyeten hastalar bu kistlerle rahatlıkla gebe kalabiliyor. Lakin çikolata kisti, bilhassa yumurtalıkla birlikte öteki bölgeleri de etkilediği durumlarda, değişik derecelerde ağrıya yol açabiliyor. Endometriozis hastalığının yumurtalıklarda meydana gelmiş formu olan çikolata kistinde, ağrılı adet, cinsel münasebette ağrı, idrar yaparken yahut dışkılamada ağrı, bel yahut kronik pelvik ağrısı, bulantı-kusma ile karın şişkinliği üzere bulguların rastgele biri oluşabiliyor. En yaygın belirtileri ise adet devrinde, cinsel münasebette yahut dışkılama sırasında gelişen ağrı ile kronik pelvik ağrıları oluyor. 

SORU: Hamilelik oluşumunu nasıl önlüyor?

Yumurtalıkta bulunan endometrium katmanı, her ay kanaması sonucunda kist haline geliyor. Bu tabakanın içinde biriken sıvı erimiş çikolata formunda olduğu için ‘çikolata kisti’ olarak isimlendiriliyor. Çikolata kistleri gebe kalmanın önündeki en kıymetli mahzurlardan biri olarak görülüyor. O denli ki gebe kalamayan bayanların yüzde 17’sinde çikolata kisti teşhis ediliyor. Bunun nedeni ise çikolata kistinin yumurtlama işlevlerini bozarak ve tüpler ile yumurtalıklarda yapışıklıklar oluşturarak gebe kalmayı zorlaştırabilmesi.

SORU: Çikolata kisti kansere dönüşebilir mi? 

Çikolata kistleri, nadiren olsa da makûs huylu tümöre dönüşebiliyor. Prof. Dr. Mete Güngör, “Bu nedenle bilhassa ileri yaşlardaki hastalarda teşhis edilen çikolata kistleri çok daha dikkatli değerlendiriliyor” diyor. 

SORU: Tedavide başvurulan prosedürler neler?

Kronik bir hastalık olan endometriozis ile çikolata kistlerinin kesin bir tedavisi mevcut değil. Şayet çikolata kisti küçükse ve belirti vermiyorsa, takip altına alınması kâfi geliyor. Tedavide hangi yola başvurulacağı; kistin büyüklüğüne, semptomlarına ve hastanın çocuk sahibi olmak isteyip istemediğine nazaran değişiyor. Ağrının temel sorun olduğu durumlarda çoklukla evvel ilaç tedavisi uygulanıyor. Medikal tedaviyle kistlerin yol açtığı yakınmalar azaltabiliyor yahut ortadan kaldırılabiliyor. Ayrıyeten endometriozisin ilerlemesi yavaşlatabiliyor ve kist cerrahi formülle çıkartıldıysa yine gelişme riskini düşürüyor. Progestinler, vajinal halka, doğum denetim hapları, hormonlu spiral ile GnRH agonistleri, medikal tedavi yollarını oluşturuyor. 

SORU: Ameliyat ne vakit gündeme geliyor? 

Çikolata kistlerinin semptomları hayat kalitesini etkiliyorsa ve medikal tedaviden karşılık alınamıyorsa, hasta tüp bebek tedavisi gördüğü halde gebe kalamıyorsa  veya mevcut kistin kanserojen olma ihtimali varsa cerrahi seçenek gündeme geliyor. 

SORU: Ameliyat kesin tahlil sunuyor mu? 

Çikolata kistinin cerrahi teknikle çıkartılması şikayetlerin ortadan kalkmasını sağladığı üzere yumurtalıkta oluşan hasarın ilerlemesini önleyebiliyor ve hamilelik talihini artırıyor. Ayrıyeten tüp bebek tedavisi görecek olan hastalarda çikolata kistlerinin yok edilmesi yumurta toplama sürecini kolaylaştırıyor. Bayan Hastalıkları ve Doğum / Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Mete Güngör, lakin çikolata kistlerinin tekrarlayabilen bir hastalık olduğuna işaret ederek, “Cerrahi sonrası, yapılan ameliyatın formuna ve ameliyat sonrası uygulanan medikal tedaviye nazaran hastalığın yüzde 9-25 oranında tekrarlama ihtimali oluyor” diyor. 

SORU: Cerrahi yol nasıl uygulanıyor?  

Günümüzde çikolata kistinin bedenden çıkartılmasında çoklukla kapalı cerrahi metot tercih ediliyor. Laparoskopi olarak isimlendirilen bu sistemde yüksek çözünürlüklü kameralar sayesinde yumurtalıklar ve rahim görüntülenebiliyor. Böylelikle büyük kesilere gereksinim duyulmadan çikolata kistinin çıkartılması mümkün oluyor. Prof. Dr. Mete Güngör, laparoskopik cerrahinin çikolata kistinde iki halde uygulanabildiğini belirterek, şöyle devam ediyor:

Laparoskopik kistektomi: Yumurtalıktaki sağlam dokular korunarak yalnızca çikolata kistinin kapsülü çıkartılıyor yahut kist boşaltılıp duvarı yakılabiliyor. Böylece kist sağlam dokuya en az hasar verecek halde temizleniyor.

Laparoskopik Ooforektomi: İlerlemiş olgularda, hamilelik niyeti olmayan hastalarda yahut kistin kanser açısından kuşkulu olduğu durumlarda yumurtalığın tamamı çıkartılıyor. 

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı